Friday, May 29, 2009

Масонското око sирка и од Гари

Масонското око sирка и од Гари

Во мијачкото село Гари во цркавата Света Богородица е стара 365 години. Во неа ако погледеш нагоре, меѓу нацртаните икони, се гледа око нацртано во триаголник. Како и да се движите тоа постојано ве следи.
Во 14-тиот век на падините на планината Стогово, во месноста наречена Дрениче постоела црква, од која неколкупати ја снемувало иконата "Св. Спас". Иконата, како што тогаш забележувале селаните, три дена "одлетувала" од Дрениче и паѓала на местото каде што денес се наоѓа селото Гари. Жителите навечер ја враќале во црквата во Дрениче, но утредента забележувале дека иконата не е во црквата. По оваа случка сфатиле дека тоа е аманет од Бога, кој им кажува дека тие треба да се преселат од Дрениче на местото каде што секое утро ја наоѓале иконата "Св. Спас", и на тоа место да подигант црква.Ова е легендата за најстарото мијачко село Гари. Сместено е длабоко во пазувите на Стогово и се наоѓа на 1.100 метри надморска височина. Ако претходно не ти каже некој каде приближно се наоѓа Гари, тешко дека ќе го најдеш. Скриено е толку длабоко меѓу планинските масиви, во една тесна долина која произлегува од глечерското езерце на Стогово. А, легендата за Мијаците вели: "Тие биле толку храбри што го населиле најтешко проодниот дел на Македонија. Затоа и мијачките села се скриени по планинските масиви на Стогово, Бистра и на Јама". Денес селото Гари брои околу 180 куќи и десетина постари жители. Одамна е напуштено. Но тесениот, кривулест асфалтиран пат ги враќа сите гарчани кои некогаш својата среќа ја побарале на гурбет. Не за постојано. Туку за викенди и за празници. Дел од куќите се сосема нови или обновени, во препознатливиот и оригинален охридско-крушевски стил на градење. Куќите се поставени така што, гледајќи ги од која било страна, потсетуваат на старите амфитеатри. За Гари историските документи се многу скудни, но се раскажува дека за градба на куќите се носел камен од врвот на Стогово. -Ова село е гордост на мијачкиот крај. Тука порано се живееше, се работеше, беше развиено сточарството. Имавме цели стада овци. Имаше килимарница во која килими ткаеја и жените од другите села. Постоеше задруга во која беа вработени 400 луѓе. А учевме и во гимназија, ни вели Кипро Славковски, кој прв од Гари се преселил во Скопје. Тој вели: "Прв повлеков нога да се селам во Скопје, ама Гари ми е в срце и овде доаѓам постојано. Со недели можам да седам и да уживам во убавињево".Тишината во селото ја нарушува само шумот на Гарска Река и по некој автомобил со кој, одвреме-навреме, доаѓаат иселените гарчани на викенд или за празници. Почнале да се селат уште во 1961 година, откако ја ликвидирале Задругата. Немајќи што да работат и со што да ги прехрануваат семејствата, тргнале по белиот свет кој за нив значел спас. Ама, нели, како што велат сите, "од кај ти е коренот, таму ќе се вратиш", па за празниците, како што се Илинден, Водици и Голема Богородица нема гарчанец, а да не дојде овде. Гарчани го слават празникот Голема Богородица, па на 28 август секоја година се прават фешти. Се собираат сите гарчани, растурени кој ваму, кој таму. Главната атракција се зурлите и тапаните кои уште од патот, од кај селските гробишта го најавуваат своето доаѓање. Два дена и две ноќи се вртат ората сретсело, а рано наутро се оди во црквата "Св. Богородица". "Тогај да дојдете и да видите што се Мијаците. И за Водици, кога го фрљаме крстот во Гарскана Река. Луѓе едно чудо, преку 300, а селото заживува како некогаш", ни раскажува Кипро Славковски.Ова село надалеку е познато по резбарските мајстори. Најпознат е Петре Филиповски - Гарката, од тајфата на мијачките резбари - копаничари. Неговите дела и ден-денес се гледаат во гарската селската црква "Св. Богородица", но и во многу манастири, како "Св. Јован Бигорски", "Св. Спас", Лесновскиот манасттир, "Св. Јоаким Осоговски"... Куќата на Петре Гарката денес е во Гари, а мештаните велат дека кога пред 20 години ја отвориле вратничката од куќата, го нашле алатот на Петре со кој тој ги правел познатите резби. Селската црква, "Света Богородица", која за празникот Голема Богородица ги собира сите иселени гарчани е обновена во 1988 година. Стара е 365 години.Она што е интересно за црквата е горниот кат каде што е одајата за невестите и за девојките. Тука, ако погледеш нагоре, меѓу иконите се гледа око. Окото е нацртано во триаголник, и како и да се движите, тоа постојано ве следи. Првата асоцијација, како што се претпоставува во документираните записи за Гари, е дека тоа е масонско око. Ама мештаните не знаат да објаснат што значи овој знак. Велат дека црквата ја обновил Јордан Ангеловски од Гари, ама што значи окото меѓу иконите не знаат. Освен овој знак, во црквата, над олтарот има и сонце со 16 краци. Гарчани велат дека тоа им е симбол на мијачкиот крај и дека на времето Мијаците, покрај својот мијачки јазик, си имале и мијачко знаме со сонцесо 16 краци. Љуба Стратеска и Петре Соколовски ја раскажаа и тајната за коските за кои гарчани веруваат дека даваат живот и среќа. "Овие коски, вели баба Љуба, се донесени пред 200 години од Ерусалим. Ама никој не знае дали се од животно или од човек. Првпат се донесени во фамилијата на Костовци, тука во Гари. Луѓето во куќата не можеле да спијат ноќе. Слушале чудни шумови, вратите од домот на Костовци сами се отворале и затворале. Децата од кревет се дигале до таван, а духови со клучеви и со други предмети фрлале по куќата". Дедо Петре, пак, додава дека Костовци се исплашиле, па ги однеле коските во црката. Од тоагаш е и суеверието дека тие коски им помагаат на луѓето. Коските кои ги мијат во света вода, гарчани и денес ги чуваат во селската црква. Откако ќе ги измијат во лончето, од истото им давале на луѓето да се напијат или да се избањаат со водата."Да, да - раскажува баба Љуба - ова помага болниот да оздраве, немажени, неженети да се усреќат, а помага и против уроци и магии. На неколкумина им имаат помогнато. Пред две години еден болен човек, скоро пред умирање, го станаа од кревет".Зеленилото и свежиот и чист воздух го прават Гари посебно. До двата гарски водопада тешко се стигнува, зашто многу е стрмно. На неколку метри од водопадите се наоѓа карпата што гарчани ја нарекле Високи камен. Висока е 50 метри и за грачани претставува чудо на природата. Од карпата се гледа Кршисер, место каде што се кршат низината на Гари со највисоката точка на Стогово. И за ова гарчани велат дека е чудо на природата. Иинтересно за мештаните од Гари е дека имаат посебно наречје во говорот, и многу зборови кои ги користат не можат да се разберат. Тоа ним не им пречи и гордо кажуваат: "Па, Мијаците отсекогаш имале свој јазик". А во времето на османлиите така зборувале за да не може никој да ги разбере. За да покажат колку се вредни, по гарски велат : "Жилкајте, не клинкајте", што значи -"работете, не седете". "Недиват манукот шчо мулиме" или "не разбира момчето што зборуваме".